اختلال اضطراب اجتماعی (به انگلیسی: social anxiety disorder) که به نام جمع‌هراسی یا فوبیای اجتماعی (به انگلیسی: social phobia) نیز شناخته می شود، یک اختلال روانی است که با ترس و اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی همراه است.

این اضطراب می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش دهد و بر مدیریت استرس و برقراری ارتباط چشمی تأثیر منفی بگذارد. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است از قضاوت دیگران و حالت شرمساری که ممکن است در نتیجه خجالت کشیدن به وجود آید، ترسیده و اذیت شوند. این موقعیت‌های اجتماعی می‌توانند موجب افسردگی و اختلال در کیفیت زندگی فرد شوند.

برای درمان اضطراب اجتماعی، روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند. به عنوان مثال، درمان‌های روانشناختی مانند مکالمه با روانشناس و یادگیری مهارت‌های ارتباطی می‌توانند مؤثر باشند. همچنین، تکنیک‌های مدیریت استرس و تمرین‌های روانشناختی نیز می‌توانند در کاهش اضطراب اجتماعی کمک کنند.

مطلب مفید در همین زمینه: اگر فکر می کنید دچار اضطراب اجتماعی هستید، می توانید این تست رایگان را انجام دهید ⬅  چکاپ رایگان مغز

در نهایت، برای مواجهه با اضطراب اجتماعی، مهم است که خود را در موقعیت‌های اجتماعی قرار داده و تجربه کنید. با تمرین و تلاش مداوم، می‌توانید قدرت خود را در برقراری ارتباط چشمی و مکالمه بهبود بخشید و بر فوبیای اجتماعی غلبه کنید. همچنین، به یاد داشته باشید که اختلال اضطراب اجتماعی قابل درمان است و با دریافت کمک مناسب، می‌توانید بهبود یابید و کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنید.

اضطراب اجتماعی چیست؟

اضطراب اجتماعی یک اختلال اضطرابی است که تقریباً ۱۵ میلیون نفر از جمعیت بزرگسالان آمریکا را تحت تأثیر قرار داده است. این اختلال معمولاً با ترس از قضاوت دیگران، شرم و تحقیر، عزت نفس پایین و افسردگی همراه است.

افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی دچار نگرانی مداوم در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی مختلف هستند. این ترس آنقدر شدید است که ممکن است کار، درس یا سایر فعالیت‌های روزمره آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

تشخیص صحیح این اختلال و درمان مناسب آن بسیار مهم است. در ایران، آمار دقیق درباره جمعیت مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی وجود ندارد، اما به‌طور قطع می‌توان این اختلال را یک مشکل جامعه‌ای در نظر گرفت.

معمولا اختلال اضطراب اجتماعی از سنین 11 تا 19 سالگی شروع می شود. این مشکل یکی از شایع ترین اختلالات روانی در بین نوجوانان است و معمولا به دلیل عدم آگاهی والدین و بروز نکردن این مشکل توسط خود بیمار، هیچ فرایند درمانی برای این افراد انجام نمی گیرد.

علائم و نشانه‌های اضطراب اجتماعی و جمع‌هراسی

اضطراب اجتماعی همانند بسیاری از بیماری ها می تواند علائم و نشانه های مختلفی در بیماران داشته باشد. این نشانه ها می تواند از در چند گروه مورد بررسی قرار گیرد که ما در اینجا به این علائم می پردازیم:

نشانه‌های روانشناختی:

• نگرانی زیاد قبل، در طول یا بعد از قرارگرفتن در موقعیت‌های اجتماعی.
• پرهیز از شرکت در موقعیت‌های جمعی یا پنهان‌کردن خود در چنین موقعیت‌هایی.
• ترس مداوم از اشتباه‌کردن در انجام کارها.
• نگرانی بابت اینکه دیگران متوجه اضطراب شما شوند.
• نیاز به مصرف چیزی مانند الکل برای توانمندشدن در شرکت در اجتماع.
• نرفتن به مدرسه یا محل کار به خاطر اضطراب شدید.
• مرور موقعیت‌های اجتماعی گذشته و تحلیل رفتار خودتان.
• انتظار وقوع نتایج فاجعه‌آمیز برای انجام یک رفتار اشتباه در جمع.
• ترس شدید از تعامل با غریبه ها.
• ترس از اینکه دیگران بفهمند شما عصبی هستید.
• اجتناب از صحبت کردن در مقابل دیگران به دلیل ترس.
• اجتناب از موقعیت هایی که ممکن است مرکز توجه باشید.
• انتظار وقوع نتایج فاجعه آمیز برای انجام یک رفتار اشتباه در جمع.

نشانه‌های جسمی:

• سرخ شدن.
• ضربان قلب بالا.
• لرزش.
• عرق کردن.
• حالت تهوع و دل‌پیچه.
• نفس تنگی.
• سرگیجه.
• فراموشی.
• تنش عضلانی.

سایر نشانه ها و علائم اضطراب اجتماعی:

• تغییر در الگوی خواب: افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی ممکن است با مشکلات خواب مواجه شوند، مانند بیدار شدن زودهنگام، بی‌قراری در شب، یا نداشتن خواب عمیق.
• مشکلات گوارشی: برخی افراد ممکن است در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی نشانه‌هایی مانند درد شکم، معده، یا دل درد، سوء هاضمه، یا اسهال را تجربه کنند.
• عدم اعتماد به نفس: افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی ممکن است از خودشان و توانایی‌های خود شک داشته باشند و به‌طور مداوم درباره نقص‌ها و عیوب فکر کنند.
• ایجاد اعتیاد: برخی افراد در تلاش برای کاهش اضطراب اجتماعی ممکن است به استفاده از مواد مخدر، الکل، یا رفتارهای معتادانه دست بزنند.
• اختلال در روابط شخصی: اضطراب اجتماعی ممکن است باعث مشکلات در برقراری و حفظ روابط شخصی شود، مانند مشکلات در دوست‌یابی، روابط عاطفی یا روابط کاری

علل ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

ممکن است این سوال برای خیلی از افراد و بیماران پیش بیاید که چه عاملی باعث به وجود آمدن اختلال اضطراب اجتماعی شده است؟ در پاسخ به این سوال، مهمترین نکته این است که ممکن است تنها یک عامل، باعث به وجود آمدن این بیماری نباشد و مجموعه ای از عوامل دست به دست هم داده باشند تا فرد دچار اختلال اضطراب اجتماعی شود. در اینجا مهمترین علل ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را بررسی میکنیم:

عوامل ژنتیکی

اگر پزشک شما تشخیص داده است که مبتلا به اضطراب اجتماعی هستید، احتمالاً ژن های خاصی دارید که شما را مستعد ابتلا به این اختلال می کند. اگر یکی از بستگان درجه یک شما مبتلا به اضطراب اجتماعی است، ممکن است دو تا شش برابر بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال باشید.

مؤلفه ژنتیکی اختلال اضطراب اجتماعی به عنوان «وراثت پذیری» این اختلال نیز شناخته می شود. اگرچه میزان وراثت پذیری در مطالعات می تواند بسیار متفاوت باشد، اما حدود 30 تا 40 درصد تخمین زده شده است، به این معنی که تقریباً یک سوم از علل زمینه ای اضطراب اجتماعی از ژنتیک شما ناشی می شود.

وراثت پذیری نسبت تنوع در یک فنوتیپ (ویژگی یا ویژگی فیزیکی) است که تصور می شود ناشی از تنوع ژنتیکی در افراد است. تغییرات باقی مانده معمولاً به عوامل محیطی نسبت داده می شود. مطالعات وراثت پذیری معمولاً سهم متناسب عوامل ژنتیکی و محیطی را در یک صفت یا ویژگی خاص تخمین می زند.

تاکنون، محققان ساختار ژنتیکی خاصی را که با اضطراب اجتماعی مرتبط باشد، پیدا نکرده اند. با این حال، آنها ژن‌های خاصی را یافته‌اند که با سایر اختلالات اضطرابی مانند آگورافوبیا و اختلال هراس مرتبط هستند.

عوامل محیطی

علل روانی-اجتماعی اختلال اضطراب اجتماعی شامل عواملی در محیط است که با بزرگ شدن، شما را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر یکی از والدین شما مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی باشد، احتمال ابتلای شما به این اختلال بیشتر است. این می تواند به دلیل تأثیرات ژنتیکی و محیطی باشد.

روانشناسان نظریه هایی در مورد اینکه چگونه کودکان از طریق یادگیری ممکن است از نظر اجتماعی مضطرب شوند، ارائه کرده اند.

راه هایی که کودکان اضطراب اجتماعی را یاد می گیرند:

شرطی سازی مستقیم: آیا بچه های دیگر شما را مسخره می کردند یا قربانی تمسخر و قلدری از جانب دوستان کودکی خود به صورت مداوم بودید؟ اگرچه این یک محرک ضروری نیست، گذر از یک رویداد آسیب زای اولیه ممکن است در ایجاد اضطراب اجتماعی، و حتی گاهی اوقات سالها بعد، تأثیر بگذارد.

یادگیری مشاهده ای: اگر خودتان یک رویداد آسیب زا را تجربه نکرده اید، آیا فرد دیگری را در یک موقعیت اجتماعی آسیب زا دیده اید؟ برای کسانی که در برابر این اختلال آسیب پذیر هستند، حتی مشاهده این آسیب در یک فرد دیگر، می تواند روی خود فرد نیز تاثیر گذار باشد.

انتقال اطلاعات: والدین ترسو و مضطرب اجتماعی ناآگاهانه اطلاعات شفاهی و غیرکلامی را در مورد خطرات موقعیت های اجتماعی به فرزندان خود منتقل می کنند. اگر مادرتان خیلی نگران این است که دیگران در مورد او چه فکری می‌کنند، به احتمال زیاد خودتان نیز تا حدودی به همین اضطراب دچار شده‌اید.

به عنوان مثال والدینی که کودک خجالتی خود را مجبور به سلام و احوال پرسی کردن در هر جمعی می کنند، ناخواسته مقدمات اضطراب اجتماعی را در کودک خود فراهم می نمایند.

تربیت شما همچنین می تواند بر احتمال ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی تأثیر بگذارد. احتمال بروز این اختلال در شما بیشتر است اگر:

• به عنوان یک کودک، شما به اندازه کافی در معرض موقعیت های اجتماعی نبودید و اجازه نداشتید مهارت های اجتماعی مناسب را یاد بگیرید.
• یک یا هر دوی والدین شما طرد کننده، کنترل کننده، انتقادی یا بیش از حد محافظت کننده بودند.
• کودکانی که وابستگی مناسبی با والدین خود ایجاد نمی کنند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند، زیرا نمی توانند خود را در موقعیت های استرس زا آرام کنند.

ساختار مغزی: ساختار مغزی، به خصوص آمیگدال (بخشی از مغز که در کنترل واکنش به ترس نقش دارد)، می‌تواند در بروز اختلال اضطراب اجتماعی نقش داشته باشد. نقص در عملکرد آمیگدال می‌تواند منجر به واکنش‌های شدید تر به ترس و اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی شود.

باورهای منفی: باورهای منفی درباره خود، دیگران و محیط اجتماعی می‌توانند در ایجاد و تقویت اختلال اضطراب اجتماعی نقش داشته باشند. این باورها می‌توانند موجب ایجاد احساس ناامنی، خجالت و ترس از برخورد با دیگران شوند.

ویژگی‌های شخصیتی: برخی ویژگی‌های شخصیتی مانند خجالتی بودن، ترس از نقد و انتقاد، نگرانی‌های بیش از حد و احساس ناامنی می‌توانند فرد را به ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی تمایل دهند.

تجربه‌های ناخوشایند اجتماعی: تجربه‌های منفی مانند مسخره شدن، طرد شدن، تحقیر و زورگویی در محیط اجتماعی می‌توانند بر تشدید اضطراب اجتماعی تأثیر گذار باشند.

وضعیت‌های اجتماعی جدید: تغییرات در وضعیت اجتماعی مانند شروع یک شغل جدید، رفتن به محیط‌های ناشناخته یا برخورد با افراد جدید می‌توانند منجر به افزایش اضطراب اجتماعی در فرد شوند.

عوامل خانوادگی: سابقه خانوادگی از جمله داشتن والدین یا خوانواده‌ای با اختلال اضطراب اجتماعی، نقشی در احتمال بروز این اختلال در فرد دارد.

با توجه به موارد ذکر شده، می توان نتیجه گرفت که علل اختلال اضطراب اجتماعی به صورت ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، ساختار مغزی و ویژگی‌های شخصیتی فرد شکل می‌گیرد. همچنین، تجربه‌های منفی در محیط اجتماعی و عوامل خانوادگی نیز می‌توانند در افزایش احتمال بروز این اختلال تأثیر داشته باشند.