مغز به عنوان مرکز کنترل فعالیتهای بدن، مسئول تداوم و کنترل ضربان قلب، تنفس، حرکات ماهیچهها، احساس و تفکر است. استفاده از خوراکی های مفید برای تقویت حافظه که غنی از فیبر و آنتیاکسیدان است، میتواند به حفظ سلامت مغز کمک کند و حافظه شما را بهبود بخشد. از بیماریهای مغزی جلوگیری کرده و اثرات و عوارض بیماریهایی مانند آلزایمر را کاهش دهد.
بهترین میوه برای مغز نیز میتواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد، چرا که میوهها با داشتن ویتامینها و مواد مغذی ضروری، به غذای مغز تبدیل میشوند و عملکرد مغزی را بهبود میبخشند. البته لازم به ذکر است بدانید که تنها تغذیه سالم کافی نیست و باید عوامل دیگری همچون ژنتیک، استرس و تحریک و تحرک ذهنی (مانند حل پازل یا یادگیری زبان جدید) را نیز در نظر گرفت.
در ادامه به معرفی مواد غذایی مفید جهت افزایش حافظه و سلامت مغز پرداخته خواهد شد. با سایت مغزم همراه باشید.
وقتی صحبت از خوراکی های مفید برای تقویت حافظه می شود، ماهیهای چرب، اغلب در صدر فهرست قرار میگیرند زیرا منبع غنی از اسیدهای چرب امگا-3 هستند و از آن ها می توان به عنوان غذای مغز، یاد کرد. ماهیهای چرب شامل موارد زیر میشوند:
حدود 60 درصد از مغز شما از چربی تشکیل شده است و بیش از نیمی از این چربی، از اسیدهای چرب امگا-3 تشکیل شدهاند. مغز از امگا-3 برای ساخت سلولهای مغزی و عصبی استفاده میکند بنابراین این چربیها برای یادگیری و حافظه ضروری هستند. امگا-3 میتواند روند زوال ذهنی مرتبط با سن را کند کرده و به پیشگیری از بیماری آلزایمر کمک کند. تحقیقات نشان داده که مصرف میزان قابل قبولی از اسیدهای چرب امگا-3 میتواند حافظه بیماران الزایمری را بهبود ببخشد. از طرف دیگر، کمبود امگا-3 با مشکلاتی همچون افسردگی مرتبط است. به طور کلی به نظر میرسد خوردن ماهی مزایای بسیاری برای سلامتی داشته باشد. برخی تحقیقات نشان میدهند افرادی که به طور منظم ماهی میخورند، ماده خاکستری بیشتری در مغز خود دارند. ماده خاکستری حاوی سلولهای عصبی است که تصمیمگیری، حافظه و احساسات را کنترل میکنند.
گوشتهای قرمز کم چرب غنی از آهن هستند. آهن در تولید نوروترانسمیترها (پیامرسانهای شیمیایی در مغز) مورد استفاده قرار میگیرد، همچنین به سلولهای خون کمک میکند تا اکسیژن را در سراسر بدن، از جمله مغز حمل کنند و از این طریق به تمرکز و توجه، یادگیری موارد جدید و کاهش خطر ابتلا به آلزایمر کمک کنند.
بیشتر بخوانید:
بهترین ویتامین برای مغز: انواع ویتامین برای مغز و اعصاب و ترمیم عصب
برای تقویت حافظه چه بخوریم؟【9 راهکار طب سنتی】+مدرن
مصرف میوه التهاب را کاهش میدهد و فشار خون را کنترل میکند که هر دوی این موارد به سلامت کلی بدن و سلامت مغز کمک میکنند. میوههایی همچون توتفرنگی، بلوبری، پرتقال، آووکادو، موز، انار و توت فرنگی در این دسته قرار دارند. در ادامه چند مورد از این میوهها را معرفی خواهیم کرد:
نه تنها مصرف انگور یک روش عالی برای افزودن فیبر به رژیم غذایی شما است بلکه رزوراترول موجود در پوست انگور نیز میتواند به بهبود جریان خون در مغز کمک کند و در ایجاد تمرکز و توجه هم مؤثر است.
آووکادو حاوی اسیدهای چرب امگا و ویتامین E است. ویتامین E به محافظت از غشاء سلولی در برابر رادیکالهای آزاد کمک میکند و ممکن است با محافظت و بازسازی سلولها در مغز، از پیشرفت بیماریهای تخریبی مانند آلزایمر جلوگیری کند. رادیکالهای آزاد مولکولهای ناپایداری هستند که به سلولهای بدن حمله میکنند
بلوبریها فواید بسیاری برای سلامتی دارند و یکی از بهترین میوه ها برای مغز می باشند، بلوبری و دیگر توتهای تیره رنگ حاوی آنتوسیانینها هستند، گروهی از ترکیبات گیاهی با اثرات ضد التهابی و آنتیاکسیدانی. همانطور که اشاره کردیم آنتی اکسیدان از بدن در برابر رادیکالهای آزاد محافظت کرده و به مبارزه علیه تغییرات تخریبی در مغز کمک میکند و عملکرد و ارتباط عصبی را بهبود میبخشد.
برخی از آنتیاکسیدانهای موجود در بلوبریها در مغز انباشته شده و به بهبود ارتباط بین سلولهای مغزی کمک میکنند. شما میتوانید بلوبریها را به غلات صبحانه خود اضافه کنید، آنها را به اسموتی بیفزایید یا به عنوان یک میانوعده ساده میل کنید. به طور خلاصه بلوبریها سرشار از آنتیاکسیدانهایی هستند که ممکن است پیری مغز را به تأخیر انداخته و حافظه را بهبود بخشند.
میتوانید تقریباً تمام ویتامین C مورد نیاز روزانه خود را با خوردن یک پرتقال متوسط بدست آورید. بر اساس نتایج یک مطالعه، وجود سطح بالاتر ویتامین C در خون با بهبود در تمرکز، حافظه، توجه و سرعت تصمیمگیری مرتبط هستند. ویتامین C یک آنتیاکسیدان قوی است که به کاهش رادیکالهای آزادی که میتوانند به سلولهای مغز آسیب برسانند، کمک میکند. همچنین، ویتامین C در حفظ سلامت مغز در پیری و مقابله و پیشگیری از بیماریهایی مانند افسردگی ، اضطراب، اسکیزوفرنی و بیماری آلزایمر مؤثر است.
بیشتر بخوانید:
11 دمنوش گیاهی برای تقویت حافظه【تقویت هوش و مغز】
سبزیجات تیره و سبز مانند کلم، اسفناج و بروکلی غنی از فلاونوئیدها، ویتامین E و فولات(فولیک اسید) هستند. ویتامین E به محافظت از غشاء سلولها در برابر رادیکالهای آزاد کمک میکند. فلاونوئیدها گروهی از ترکیبات گیاهی آنتیاکسیدانی و مهمترین رنگدانه در گیاهان هستند که خاصیت ضد ویروسی، ضد آلرژی، ضد چسبندگی پلاکتها، ضد التهاب و ضد تومور دارند و حافظه را تقویت میکنند.
برخی از عوامل ایجاد کننده رادیکالهای آزاد شامل استرس، آلودگی هوا، قرار گرفتن در مقابل اشعه UV، دود سیگار، ضعف سیستم ایمنی، مجاورت با برخی از مواد شیمیایی مانند آفت کشها و تغذیه نامناسب میشوند. از جمله سبزیجات مفید برای سلامت مغز میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
بروکلی حاوی مقدار بسیار زیادی ویتامین k و ترکیبات گیاهی قوی، از جمله آنتیاکسیدانها است. بیش از ۱۰۰٪ مقدار مصرف روزانه توصیه شده ویتامین k در هر پیاله (حدود ۱۶۰ گرم) از بروکلی پخته وجود دارد. این ویتامین محلول در چربی، برای تشکیل اسفینگولیپیدها مورد استفاده قرار میگیرد، یک نوع چربی که به طور متراکم در سلولهای مغزی وجود دارد.
برخی از تحقیقات در بزرگسالان نشان میدهد که مصرف بیشتر ویتامین K با بهتر شدن حافظه مرتبط است. بروکلی همچنین شامل ترکیباتی مانند سولفورافان است که اثرات ضد التهابی و آنتیاکسیدانی دارد و ممکن است به محافظت از مغز در برابر آسیب کمک کند. جوانههای بروکلی منابع بسیار غنی سولفورافان هستند.
گوجهفرنگی حاوی لیکوپن است. لیکوپن که به عنوان یک آنتی اکسیدان شناخته میشود، ژنهایی را که تأثیرات التهابی و رشد سلول درون مغز را کنترل میکنند، تنظیم میکند.
محصولات سویا حاوی پلیفنولها و آنتیاکسیدانها بوده که هر دوی آنها برای مغز مفید هستند. پلیفنول یک ترکیب گیاهی است که میتواند مانند یک آنتیاکسیدان عمل کند و رادیکالهای آزاد را که باعث آسیب به سلولهای بدن و بروز سرطان و بیماریهای دیگر میشود را خنثی کند. مصرف یک یا دو بار در هفته از محصولات سویا برای سلامت بدن مفید است.
کلم قرمز نیز غنی از آنتی اکسیدانها است و موجب به تأخیر انداختن پیری و جلوگیری از آلزایمر میشود.
از دیگر خوراکی های مفید برای تقویت حافظه، می توان به غلات کامل اشاره کرد. غلات کامل شامل کربوهیدراتهای پیچیده، اسیدهای چرب امگا 3 و ویتامینهای گروه B هستند که همه به عملکرد طبیعی مغز کمک میکنند. کربوهیدراتهای پیچیده تأمینکنندهی مداوم انرژی هستند که خلق و خو و رفتار را تنظیم کرده و یادگیری و حافظه را تقویت میکنند. از آنجا که کربوهیدراتها انرژی مورد نیاز سلولهای مغز را تأمین میکنند لذا بهتر است از غلات کامل مانند نان گندم کامل ، پاستای گندم کامل ، برنج قهوهای و آرد جو استفاده کنید.
خانواده لوبیا دارای فیبر، ویتامینهای گروه B و اسیدهای چرب امگا هستند. فیبر کمک میکند تا برای مدت طولانی تر سیر بمانید و با آزادسازی آرام قند، به تمرکز و حافظه کمک میکند. ویتامینهای گروه B در تبدیل یک ترکیب شیمیایی به نام هوموسیستئین به سایر ترکیبات مهم مغزی مانند آستیل کولین کمک میکنند که در ایجاد خاطرات جدید نقش دارد.
برنج قهوهای غنی از ویتامینهای گروه B است که به تبدیل هوموسیستئین(یک اسید آمینه)، به ترکیبات مهم مغزی که برای یادگیری و ایجاد خاطرات جدید استفاده میشوند، کمک میکنند.
کینوآ غنی از کربوهیدراتهای پیچیده، آهن و ویتامینهای گروه B است. مغز از ۲۰٪ کربوهیدرات مصرفی استفاده میکند که این مقدار بسیار بالایی است چرا که مغز فقط ۲٪ از وزن بدن را تشکیل میدهد. کربوهیدراتهای پیچیده منبعی پایدار از انرژی را برای بدن فراهم میکنند که برای عملکرد طبیعی مغز لازم است. ویتامینهای گروه B نیز به تولید مواد شیمیایی و ترکیباتی در مغز کمک میکند که برای ایجاد خاطرات مهم هستند.
بیشتر بخوانید:
بهترین ویتامین برای مغز: انواع ویتامین برای مغز و اعصاب و ترمیم عصب
بهترین مولتی ویتامین برای تقویت حافظه【یادگیری سریع】
مغزها نیز یکی دیگر از خوراکی های مفید برای تقویت حافظه می باشند که می توانید به عنوان تنقلات نیز مصرف کنید. مغزهایی مانند گردو، بادام، بادام زمینی، دانههای آفتابگردان و کدو، سرشار از پروتئین، ویتامین E و اسیدهای چرب امگا هستند و در کنار ماهی های چرب، می توان از آن ها نیز به عنوان غذای مغز، یاد کرد. پروتئین بعد از آب، دومین ماده مهم در مغز است، بنابراین تأمین پروتئین مورد نیاز برای مغز از طریق مواد غذایی غنی از پروتئین بسیار حائز اهمیت است. پروتئینها همچنین به نورونهای مغز کمک میکنند تا از طریق نوروترانسمیترهایی که از اسیدهای آمینه ساخته میشوند، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. اسیدهای آمینه همچنین در پروتئین یافت میشوند و حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶ هستند.
بدن ما قادر به تولید این چربیهای ضروری نیست، بنابراین باید آنها را از طریق مصرف مواد غذایی دریافت کنیم. اسیدهای چرب امگا به ساخت سلولها برای حفظ عملکرد طبیعی مغز کمک میکنند. همچنین با ایجاد سیناپسها یا ارتباطات جدید در مغز، در ذخیره خاطرات جدید نقش دارند. تحقیقات نشان داده است که مصرف مغزهای خشک میتواند سلامت قلبی را بهبود بخشد، و داشتن قلب سالم نیز با داشتن مغز سالم و کاهش خطر اختلالات عصبی مرتبط است. همچنین یک مطالعه نشان داده است که مصرف منظم مغزهای خشک ممکن است با کاهش خطر افت شناختی مرتبط با سن در بزرگسالان مرتبط باشد.
اگرچه همه آجیلها برای مغز شما مفید هستند، اما ممکن است گردو برتری بیشتری نسبت به بقیه داشته باشد زیرا حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ ضد التهابی و اسید آلفا-لینولنیک نیز هست. اگر شما به میزان مصرف چربی دقت کرده و اهمیت میدهید، پیشنهاد میشود که از آجیلهای کمچربتر مانند بادام استفاده کنید. مغزهای باروکا (مغزهای بارو) نیز کمچرب بوده و دارای مقدار زیادی آنتیاکسیدان هستند.
دانههای کدو حاوی آنتیاکسیدانهایی هستند که میتوانند بدن و مغز را از آسیبهای رادیکالهای آزاد محافظت کنند. همچنین، این دانهها منبعی سرشار از مواد مغذی دیگری هستند که برای سلامتی مغز بسیار مهم هستند، از جمله:
این عنصر برای ارتباطات عصبی بسیار حیاتی است. کمبود روی با بسیاری از بیماریهای عصبی مانند آلزایمر، افسردگی و بیماری پارکینسون مرتبط است.
منیزیم برای یادگیری و حافظه بسیار ضروری است. سطوح کم منیزیم با بسیاری از بیماریهای عصبی مانند میگرن، افسردگی و صرع مرتبط است.
مغز شما از مس برای کنترل سیگنالهای عصبی استفاده میکند. عدم تعادل در سطوح مس ممکن است خطر ابتلا به اختلالات زوال عقل مانند آلزایمر را افزایش دهند.
کمبود آهن معمولاً با بیماری مه آلودگی ذهن (Brain fog) و کاهش عملکرد مغزی مرتبط است.
شکلات تلخ حداقل ۷۰٪ کاکائو دارد و شامل ترکیباتی است که میتوانند مغز را تقویت کنند، از جمله فلاونوئیدها، کافئین و آنتیاکسیدانها. تحقیقات نشان میدهند که مصرف شکلات، به ویژه شکلات تلخ، ممکن است هم حافظه را افزایش دهد و هم خلق و خو را بهبود بخشد.
چای سبز دارای کافئین است که ممکن است عملکرد مغز را تقویت کرده و هوشیاری، حافظه و تمرکز را بهبود بخشد. چای سبز همچنین غنی از پلیفنلها و آنتیاکسیدانهاست که ممکن است از زوال عقل محافظت کرده و خطر بیماریهای عصبی-تخریبی را کاهش دهد.
یک مطالعه نشان داده است که ال-تیانین موجود در چای سبز میتواند با کاهش اثرات تحریککننده کافئین، به شما کمک کند تا آرامش بیشتری داشته باشید. ال-تئانین یک اسید آمینه است که میتواند از سد خونی-مغزی عبور کند. این ماده با افزایش فعالیت گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA) در مغز، که یک نوروترانسمیتر مهاری (نوعی انتقال دهنده عصبی که فعالیتهای نورونها را کاهش میدهد و باعث مهار یا جلوگیری از انتقال پیامهای عصبی میشود.) است، فعالیتهای عصبی در مغز و نخاع را کاهش میدهد و از این طریق منجر به تثبیت حالات روحی، بهبود خواب، کاهش اضطراب و ایجاد حس آرامش و راحتی میشود.
دو جزء اصلی قهوه که کافئین و آنتیاکسیدانها هستند، میتوانند به سلامت مغز کمک کنند. کافئین موجود در قهوه نیز چندین اثر مثبت بر روی مغز دارد، از جمله:
کافئین با مسدود کردن آدنوزین، یک پیامرسان شیمیایی که شما را خوابآلود میکند، مغز را هوشیار نگه میدارد.
کافئین ممکن است برخی از انتقالدهندههای عصبی "احساس خوب" مانند دوپامین را تقویت کند.
بر اساس نتایج یک مطالعه مصرف کافئین به بهبود کوتاهمدت توجه و هوشیاری در شرکتکنندگان یک آزمون شناختی منجر شد. نوشیدن قهوه در طولانیمدت نیز با کاهش خطر بیماریهای عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر مرتبط است. بیشترین کاهش خطر در افرادی دیده میشود که روزانه 3-4 فنجان قهوه مصرف میکنند. این کاهش خطر ممکن است تا حدی به دلیل محتوای بالای آنتیاکسیدانهای قهوه باشد.
با این حال، نوشیدن بیش از حد قهوه یا مصرف کافئین نزدیک به زمان خواب میتواند بر خواب شما تأثیر منفی بگذارد که این امر میتواند عواقب منفی بر روی مغز و حافظه داشته باشد.
نشان داده شده که کورکومین، ماده فعال در زردچوبه، میتواند از سد خونی-مغزی عبور کند، به این معنی که میتواند مستقیماً وارد مغز شود. این ماده یک آنتیاکسیدان و ضد التهاب قوی است که ممکن است فواید زیر را داشته باشد:
کورکومین ممکن است به بهبود حافظه در افراد مبتلا به آلزایمر کمک کند. همچنین میتواند پلاکهای آمیلوئیدی که در آلزایمر به وجود میآیند را کاهش دهد.
کورکومین سطح سروتونین و دوپامین را افزایش میدهد، که هر دو به بهبود خلق و خو کمک میکنند. یک بررسی نشان داد که کورکومین ممکن است علائم افسردگی و اضطراب را کاهش دهد.
کورکومین میتواند سطح فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF) را افزایش دهد؛ هورمونی که به رشد و بقای سلولهای مغزی کمک میکند. این امر ممکن است به تأخیر در کاهش شناختی مرتبط با سن کمک کند، اگرچه تحقیقات بیشتری نیاز است. بیشتر مطالعات از مکملهای کورکومین با دوزهای بالا استفاده میکنند، که بسیار بیشتر از میزان کورکومینی است که در زردچوبه به عنوان ادویه مصرف میشود. این به این دلیل است که زردچوبه تنها حاوی حدود 3-6٪ کورکومین است.
حداقل یک یا دو بار در هفته تخممرغ بخورید. تخممرغ منبع خوبی از مواد مغذی مرتبط با سلامت مغز از جمله ویتامینهای B6 و B12، فولات و کولین است. کولین یک میکرونوتریانت (ریزمغذی) اساسی است که بدن شما از آن برای تولید آستیل کولین، یک انتقالدهنده عصبی که برای تنظیم خلق و خو و بهبود حافظه حیاتی است، استفاده میکند.
البته کبد مقدار کمی از آن را تولید میکند، اما شما باید کولین را از طریق مواد غذایی نیز بدست آورید تا مقدار لازم برای بدن خود را تأمین کنید. مصرف کافی کولین برای بیشتر زنان 425 میلیگرم در روز و برای مردان 550 میلیگرم در روز است. یک تخممرغ حاوی 147 میلیگرم کولین است. ویتامینهای B موجود در تخممرغ نیز موجب افزایش سلامت مغز میشوند. این ویتامینها ممکن است با کاهش سطوح هوموسیستئین (یک اسید آمینه که ممکن است با زوال عقل و بیماری آلزایمر مرتبط باشد) به کند کردن پیشرفت زوال ذهنی در بزرگسالان مرتبط باشند.
کمبود دو نوع ویتامین B، یعنی فولات و B12، با افسردگی مرتبط است. ویتامین B12 همچنین در سنتز ترکیبات شیمیایی مغز و تنظیم سطح قند در مغز نقش دارد. مطالعات نشان میدهند که مکملهای اسید فولیک نیز میتوانند در به حداقل رساندن زوال عقل مرتبط با سن مؤثر باشند.
۱. بهترین غذا برای مغز چیست؟
غذاهایی که غنی از اسیدهای چرب امگا-۳ هستند، مانند ماهیهای چرب و گردو، و آنتیاکسیدانها از جمله توتفرنگی، کلم بروکلی و دانههای کدو حلوایی، به عملکرد سالم مغز کمک میکنند.
۲. چه غذایی میتواند به مغز آسیب بزند؟
برخی از غذاهایی که ممکن است تأثیر منفی بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند شامل نوشیدنیهای شیرین شده با قند، کربوهیدراتهای فرآوری شده، و غذاهایی با سطح بالای نمک هستند.
۳. چه غذایی قبل از آزمون برای مغز ماسب است؟
برخی از غذاها و نوشیدنیها مانند شکلات تلخ و چای سبز ممکن است به تمرکز و حافظه کمک کنند.
4. علاوه بر رژیم غذایی سالم، چه کارهای دیگری میتوان برای بهبود عملکرد مغز انجام داد؟
رژیم غذایی بخشی از مجموعه استراتژیهای حفاظت از سلامت مغز و ارتقای عملکرد آن است مهمترین. راهکارهای بهبود حافظه عبارتاند از: داشتن خواب مناسب و کافی، مدیریت استرس، تعامل با دیگران، ورزش و یادگیری مطالب جدید.
مغز، این شگفتانگیزترین عضو بدن، نقش حیاتی در زندگی ما ایفا میکند. حافظه، تمرکز، یادگیری، تفکر و احساسات، تنها بخشی از وظایف مهمی هستند که بر عهده این عضو شگفتانگیز قرار دارند. در این مقاله، سفری در دنیای خوراکی های مفید برای تقویت حافظه داشتیم و به بررسی نقش تغذیه در سلامت مغز و معرفی برخی از این غذای مغز پرداختیم.
همانطور که گفتیم، مغز به عنوان مرکز فرماندهی بدن، به مواد مغذی مختلفی برای عملکرد صحیح خود نیاز دارد. اسیدهای چرب امگا-۳، آنتیاکسیدانها، ویتامینها و مواد معدنی از جمله این مواد مغذی ضروری هستند. مصرف خوراکیهای مغذی مانند ماهیهای چرب، بهترین میوه برای مغز یعنی بلوبری، آجیل، دانهها، سبزیجات برگ سبز، شکلات تلخ و تخممرغ، میتواند به حفظ سلامت مغز، تقویت حافظه و پیشگیری از بیماریهای مغزی کمک کند.
علاوه بر مصرف خوراکیهای مغذی، عوامل دیگری نیز در سلامت مغز و عملکرد آن نقش دارند. خواب کافی، مدیریت استرس، ورزش، فعالیتهای ذهنی و تعاملات اجتماعی از جمله این عوامل هستند. با انتخاب هوشمندانه مواد غذایی و اتخاذ سبک زندگی سالم، میتوانیم از این نعمت الهی به بهترین نحو مراقبت کرد و تا سنین بالا از حافظه و عملکرد ذهنی قوی بهرهمند شویم.